“U zult geen vals getuigenis spreken tegen uw naaste”, zo luidt het negende gebod (Exodus 20:16). In de meest strikte betekenis gaat dit over leugens in rechtszaken, maar in de grond van de zaak verbiedt dit gebod ons in het algemeen om te liegen (zo ook Leviticus 19:11, Kolossenzen 3:9, Jakobus 3:14, Efeze 4:25). Dit is ongetwijfeld iets waar we ons allemaal normaliter aan proberen te houden, maar er zijn ook situaties waarin we een leugentje om bestwil heel acceptabel vinden. Of we zijn van mening dat op een creatieve manier met de regels omgaan, zonder anderen schade te berokkenen, best geoorloofd is.
Redenen om de waarheid niet te spreken:
- als je straf probeert te ontlopen.
- als je iemand tegen de harde waarheid probeert te beschermen.
- als je bewust iemands reputatie wilt beschadigen of problemen voor hen wilt veroorzaken.
- als je de waarheid niet kent, maar net doet alsof dat wel zo is.
- als je iemands (of je eigen) leven wilt beschermen.
1. Als je straf probeert te ontlopen
Dit gebeurt vanwege de drang om jezelf te beschermen. Hoewel deze neiging begrijpelijk is, moeten wij als christenen of eerlijke burgers die sterke principes hebben en een moreel hoogstaand levens willen leiden, dit ten alle tijde vermijden. Zodra we beginnen onwaarheid te spreken, zullen we ontdekken dat we daarmee door moeten gaan om het eerste leugentje te verbloemen. Dit zal anderen altijd op een of andere manier beïnvloeden. Zelfs als je waarschijnlijk gestraft zult worden, moet je ten alle tijde de waarheid spreken, ongeacht de consequenties.
2. Als je iemand tegen een harde waarheid wilt beschermen
Dit is waarschijnlijk de vaakst voorkomende leugen waarmee we te maken zullen krijgen. Iemand vraagt ons: vind je deze jurk leuk? Zit mijn haar goed? We vinden het misschien maar niks, maar weten dat de ander een positief antwoord wil horen, en daarom antwoorden we “ja hoor” terwijl we in werkelijkheid “nee” denken. We kunnen ons afvragen: is dit een zonde? Ja zeker. Het lijkt misschien maar iets kleins en onbelangrijks, maar we kunnen beter eerlijk en betrouwbaar zijn, zelfs als mensen ons antwoord niet willen horen.
3. Als je bewust iemands reputatie wilt beschadigen of problemen wilt veroorzaken
Dit zijn de meest gevaarlijke leugens die mensen kunnen verspreiden. Het gevolg is kwaadsprekerij, laster, bedrog, reputatieschade en het kan zelfs zo ver gaan dat iemands leven erdoor verwoest wordt. Een onwaarheid spreken over iemand anders kan ervoor zorgen dat vrienden tegenstanders worden, dat gezinnen uiteenvallen en hindernissen opgeworpen worden in gemeenschappen en zelfs landen.
Deze dingen komen uit een slecht hart. Jezus noemde satan ‘de vader van de leugen’ (Johannes 8:44) en leugenaars volgen dus hun vader en spreken zijn taal.
4. Als je de waarheid niet kent, maar net doet alsof dat wel zo is
Dit zijn de stomste leugens, maar ze komen vaker voor dan je denkt. Als mensen voor het blok gezet worden, dan beantwoorden ze soms vragen of geven informatie op een manier die verwarring zaait, totaal niet klopt of mensen op het verkeerde been zet. Dit gebeurt vaak in omgevingen waar gezichtsverlies koste wat kost vermeden moet worden. Het is natuurlijk veel beter om te zeggen: “Het spijt me, maar dat weet ik niet”.
5. Als je iemands (of je eigen) leven wilt beschermen
Dit is waarschijnlijk de meest controversiële en/of de enige acceptabele reden voor het niet spreken van de waarheid. In de Bijbel vinden we verschillende voorbeelden van mensen die bewust onwaarheid spraken om levens te beschermen. De Hebreeuwse vroedvrouwen (Exodus 1:16,17), Samuël op een geheime missie (1 Samuël 16:1-13), een vrouw die twee boden verborg (2 Samuël 17:17-20). Er zijn nog veel meer voorbeelden. Het is ook in de Tweede Wereldoorlog gebeurd, toen mensen Joodse onderduikers verborgen voor de Nazi’s. In dat soort situaties zijn zulke daden en woorden goed verdedigbaar. Het oordeel over zulke leugens mogen we overlaten aan God, die alles ziet en de harten en gedachten van mensen kent.
Conclusie
In Mattheüs 12:36 zegt Jezus: “Maar Ik zeg u dat de mensen van elk nutteloos woord dat zij zullen spreken, rekenschap moeten geven op de dag van het oordeel”. We moeten ons ervan bewust zijn dat God alles ziet en hoort wat we zeggen, en zelfs onze gedachten kent.
Dit in ogenschouw nemend, moet liegen zoveel mogelijk vermeden worden. Als we liegen, zondigen we tegen onze naaste en dat zal problemen geven in onze buurten en gemeenschappen. God gaf ons alle Tien Geboden opdat wij in eenheid en harmonie samen zouden leven. Punt 5 is de enige mogelijke uitzondering in Gods ogen als Hij ziet dat we het met de beste bedoelingen en met een rein geweten hebben gedaan.
Jezus zei: “U zult de Heer, uw God, liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dit is het eerste en het grote gebod. En het tweede, hieraan gelijk, is: u zult uw naaste liefhebben als uzelf. Aan deze twee geboden hangt heel de Wet, en de Profeten” (Mattheüs 22:37–40).