Achtergrond
Het boek Amos is genoemd naar de profeet wiens profetieën in het boek vezameld zijn. Hij was een veehouder, maar had de speciale opdracht om Gods boodschap te brengen aan het volk Israël. Preciezer gezegd, aan het noordelijke koninkrijk Israël, want zo’n 150 jaar voor Amos’ tijd was het volk Israël in twee koninkrijken opgesplitst. Het boek wordt gedateerd rond 750 voor Christus.
Amos leefde tijdens de regering van Jerobeam II. Op economisch en politiek gebied was deze koning succesvol. Maar in plaats van God te dienen, vereerde hij afgoden en liet hij sociaal onrecht toe.
Oordeel over naburige volken
In een serie korte gedichten worden Israëls buurlanden beschuldigd van geweld en onrecht. God kondigt aan dat Hij deze volken zal oordelen. Zie bijvoorbeeld Amos 1:6-7 :
“Zo zegt de HEERE:
Vanwege drie overtredingen van Gaza,
ja, vanwege vier, zal Ik er niet op terugkomen,
omdat zij Mijn volk volkomen in ballingschap gevoerd hebben
om hen uit te leveren aan Edom.
Daarom zal Ik vuur werpen binnen de muren van Gaza;
dat zal zijn paleizen verteren.”
Amos spreekt de volken rondom Israël aan – en zijn publiek was het er waarschijnlijk roerend mee eens dat deze volken een oordeel verdienden.
Oordeel over Israël
Maar Amos gaat verder. In een gedicht dat drie keer zo lang is als de andere, beschuldigt hij Israël zelf van sociaal onrecht en afgoderij (Amos 2:6-7):
“Zo zegt de HEERE:
Vanwege drie overtredingen van Israël,
ja, vanwege vier, zal Ik er niet op terugkomen,
omdat zij de rechtvaardige voor geld verkopen
en de arme voor een paar schoenen.
Zij snakken ernaar dat het stof van de aarde op het hoofd van de geringen is,
zij duwen de zachtmoedigen van de weg.
Een man en zijn vader gaan naar hetzelfde meisje
om Mijn heilige Naam te ontheiligen.”
God neemt dit extra hoog op omdat Hij zo goed is geweest voor Israël, en omdat ze Gods wetten maar al te goed kenden. “Alleen u heb Ik gekend uit alle geslachten op de aarde. Daarom zal Ik u vergelden al uw ongerechtigheden” (Amos 3:2).
Omdat Israël een grote roeping en verantwoordelijkheid had, waren de gevolgen van hun ontrouw ook enorm.
Gedichten en visioenen
In de rest van Amos’ boek staan veel gedichten over Israëls religieuze hypocrisie. God wil hun offers en hun religieuze bijeenkomsten niet, omdat ze gepaard gaan met groot onrecht. Een echte relatie met God zou moeten leiden tot rechtvaardige verhoudingen met andere mensen.
Bovendien dienden de Israëlieten afgoden en wilden ze God op hun eigen manier dienen, wat God duidelijk afkeurt. In levendige beelden schetst Amos hoe Hij het koninkrijk van Israël zal vernietigen.
De dag van de HEERE
De Israëlieten hoopten op “de dag van de HEERE”, een moment waarop God zou ingrijpen in de wereldgeschiedenis. Ze dachten dat God de volken dan zou oordelen en Israël over de wereld zou laten heersen. Ze verwachtten een geweldige toekomst. Maar Amos corrigeert dit denkbeeld. “Wee hun die verlangend uitzien naar de dag van de HEERE! Wat zal voor u die dag van de HEERE zijn? Duisternis zal hij zijn en geen licht!” (Amos 5:18).
Het is waar dat “de dag van de HEERE” een oordeel zal vellen over de volken (zie bijvoorbeeld Jesaja 13:6-9, Jeremia 46:10, Obadja 1:15). Maar Israël is net zo zondig, en zal daarom net als de andere volken geoordeeld worden. Dat is inderdaad gebeurd – zo’n 40 jaar na Amos’ profetie werd Israël door het Assyrische leger onder de voet gelopen en in ballingschap gevoerd.
God blijft genadig
En toch vernietigt God Zijn volk niet volledig. Als Amos voor het volk in de bres springt, belooft God dat hun totale verwoesting (getekend als een verterend vuur en een sprinkhanenplaag), niet zal gebeuren (Amos 7:1-6). Ook al hadden de Israëlieten Amos’ waarschuwingen niet ter harte genomen en werden ze dus inderdaad in ballingschap gevoerd, toch belooft God hun herstel.
“Op die dag zal Ik oprichten de vervallen hut van David. Zijn scheuren zal Ik dichtmaken, en wat aan hem is afgebroken, zal Ik oprichten, Ik zal hem opbouwen als in de dagen van oude tijden af; zodat zij de rest van Edom in bezit zullen nemen, en alle heidenvolken waarover Mijn Naam is uitgeroepen, spreekt de HEERE, Die dit doet” (Amos 9:11-12).
Lessen voor ons
De hoofdthema’s van Amos en lessen die we uit dit boek leren, zijn:
- Een echte relatie met God moet blijken in sociale gerechtigheid en eerlijke verhoudingen. De Heere is niet blij met hypocriete godsdienstigheid.
- De Israëlieten hadden een unieke, bevoorrechte relatie met God. Hun grote roeping ging samen met een grote verantwoordelijkheid. Denk eens na over jouw positie en de verantwoordelijkheid die dat meebrengt!
- God is rechtvaardig. Hij heeft zondige buurvolken geoordeeld. Hij heeft Israël in ballingschap gestuurd. Als we Zijn wil negeren, zal Hij ook ons oordelen.
- God is genadig. Zelfs voor de onrechtvaardige en ontrouwe Israëlieten bood God een sprankje hoop voor de toekomst. Zijn doel met de mensheid is niet om haar te verwoesten, maar om een weg tot verlossing te bieden.
Meer weten?
Als je meer wilt weten over het boek Amos, is de beste manier natuurlijk om het zelf door te lezen. Je kunt ook een Engelstalige introductievideo bekijken van The Bible Project.
In onze vijf cursussen “De Bijbel Door”, bieden we introducties aan op alle Bijbelboeken. De cursussen zijn gratis, en als je een deel hebt afgerond ontvang je een certificaat. Schrijf je gerust in en probeer het zelf uit!