Het christendom is ontstaan uit het jodendom. Wat zijn dan de overeenkomsten tussen die twee en waarin verschillen ze? In het bijzonder bij christenen bestaan hier misverstanden over. In dit artikel doen we een poging om hier wat helderheid in te brengen. Het laat in het kort zien hoe de joodse en christelijke godsdiensten met elkaar verbonden zijn en in welke opzichten ze verschillen.
Christenen overschatten de ‘nabijheid’ van het jodendom
Het heilige boek van de christenen is de Bijbel, die bestaat uit het Oude en Nieuwe Testament. Het Oude Testament is ongeveer drie keer zo dik als het Nieuwe Testament. Het Oude Testament is de complete joodse Bijbel. De hele joodse Bijbel is dus onderdeel van de christelijke Bijbel. Daarom denken christenen nogal eens dat het joodse geloof heel dicht bij het christelijke geloof staat. Maar ze overschatten de mate van verbondenheid, omdat ze geen weet hebben van de grote verschillen in hoe hetzelfde heilige boek gelezen en toegepast wordt.
Het orthodoxe jodendom in huidige vorm kan samengevat worden als: de farizeeën hebben gewonnen! Centraal staat bij hen de wet van Mozes, oftewel de eerste 5 Bijbelboeken. Hoe de voorschriften in deze boeken uitgelegd moeten worden, is beschreven in de talmoed, een verzameling geschriften uit de eerste eeuwen na Christus, ontstaan in het genootschap van rabbijnen die we als christenen kennen als farizeeën uit het Nieuwe Testament.
Christenen delen de joodse overtuiging niet dat de boeken van Mozes belangrijker zijn dan de andere boeken van het Oude Testament. En de manier waarop zij de boeken van Mozes lezen en ermee omgaan is heel anders dan de joodse manier, omdat ze de talmoed niet kennen of erkennen.
Positieve en negatieve gezichtspunten
Het is gemakkelijker voor christenen om positief te denken over joden dan andersom. Een reden daarvoor is de maatschappelijke druk die de joden eeuwenlang hebben ondervonden in christelijke naties. Soms leidde dit tot regelrechte vervolging, het meest afschuwelijke voorbeeld werd zichtbaar in de massamoord van de holocaust tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar er is nóg een reden. Christenen accepteren de hele joodse Bijbel, maar vertellen er wel bij ‘dat ze een deel missen’.
Maar voor joden is dat ‘ontbrekende deel’, het Nieuwe Testament, juist wat veel van wat ze geloven tegenspreekt. Geloof in Jezus als de Zoon van God, zien ze als afgoderij en dat is een reden dat de meeste orthodoxe joden geloven dat het hun niet toegestaan is een kerk binnen te gaan.
Maar een meer positieve kijk op het christendom wint langzaam terrein. Veel rabbijnen zien het christendom als een ‘dubbele zegen’ voor de wereld. De eerste zegen is het leren kennen van God als Schepper, de tweede is het gehoorzamen van Gods voorschriften.
Het hart van de godsdienst
Als je kijkt naar wat wezenlijk is in de joodse en in de christelijke godsdienst, dan komt er een belangrijk verschil aan het licht. Als we spreken van ‘kernbegrippen’ dan is dat een erg westerse manier van uitdrukken. Aan de basis van het joodse geloof ligt gehoorzaamheid aan de wet. Daar gingen alle discussies tussen de rabbijnen over: wat is de wet? Hoe gehoorzamen we God? Goede werken zijn de manier om God welgevallig te zijn. De mens is in staat deze goede werken te verrichten.
Maar christenen, daarentegen, geloven dat God hen aanvaardt door bekering en geloof. Dit aanvaarden is mogelijk gemaakt door een zoenoffer: Jezus’ dood aan het kruis. Christenen geloven dat dit nodig is, omdat de mens niet in staat is Gods wet te gehoorzamen. Hij is een zondaar die gered moet worden. Alleen God brengt redding en Hij deed dat door Zijn Zoon Jezus Christus.
Omdat de bron van hun redding buiten henzelf ligt, kunnen christenen zeker zijn van hun heil. Voor joden is deze zekerheid niet mogelijk, omdat hun heil afhankelijk is van een voortdurende gehoorzaamheid aan de wet.
Het is waarschijnlijk belangrijk te vermelden dat voor christenen redding onlosmakelijk verbonden is met eeuwig leven. Ze leven in de verwachting om naar God in de hemel te gaan, maar nog veel belangrijker om op te staan tot een leven op de nieuwe aarde met een verheerlijkt opstandingslichaam. Dit staat in het jodendom veel minder centraal. Er is geen algemeen aanvaarde leer over de hemel en de hel. Veel christenen zijn verbaasd om te horen dat geloof in reïncarnatie deel is gaan uitmaken van de orthodox joodse traditie in latere eeuwen. De opstanding wordt wel geleerd, maar men is het er niet over eens of die ook voor niet-joden is.
De Messias
De verwachting dat de Messias (‘de Gezalfde’) zal komen, is een belangrijk onderdeel van het jodendom. Vanwege de grote nadruk op de wet, is het niet zo belangrijk als christenen veronderstellen, maar het maakt wel deel uit van het orthodoxe jodendom. De oorsprong van het denken over de Messias kunnen we vinden in de joodse Bijbel / het Oude Testament, voornamelijk in de profetische boeken.
In de eeuwen net voor de geboorte van Jezus groeide de verwachting dat Messias komen zou en werd dat steeds belangrijker. Toch aanvaardden de meeste joden Jezus niet als de Messias. Die zou vrede brengen op aarde en er Gods rijk vestigen. Jezus deed dat niet, zeggen de joden. Kijk maar om je heen. Einde discussie.
Christenen geloven dat Jezus’ komst duidelijk maakte dat er feitelijk twee fases zijn in het messiaanse rijk. Bij zijn eerste komst bracht Jezus Christus (Christus is het Griekse woord voor ‘Gezalfde’ of ‘Messias’) redding door aan het kruis te sterven als zoenoffer om de zonden te vergeven van allen die in Hem zouden geloven. Iedereen die Hem als Koning erkent, leeft al in Gods Koninkrijk. Bij zijn tweede komst zal Christus Zijn Koninkrijk zichtbaar op aarde vestigen. Dan zullen alle verwachtingen die de joden over de Messias koesteren, uitkomen.
Joden of christenen: wie hebben gelijk?
God openbaarde Zichzelf aan Israël. Hij gaf zijn wet, en Hij liet zien dat er een Redder nodig was, een Messias. Als christen geloof ik dat dit alles in Jezus Christus tot vervulling is gekomen. Omdat Hij stierf en opstond uit de dood, wordt iedereen, niet alleen joden, uitgenodigd om tot Gods volk te gaan behoren.
Die uitnodiging gaat ook naar jou uit, of je nu uit Israël, Oeganda, de Filipijnen of Mexico komt. Jezus is de joodse Messias voor alle mensen. Joden en niet-joden hebben precies hetzelfde nodig: een Redder die hun zonden vergeeft en eeuwig leven schenkt. Dat is wat Jezus voor jou wil doen.